Posługa ceremoniarza

Szczegóły
Kategoria: Artykuły
Opublikowano: wtorek, 31 lipiec 2018 16:21
Kamil Woźniak, Sebastian Łakomy i Daniel Ostojski
Odsłony: 2902

Funkcję ceremoniarza zaleca Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego. Nie ustanawia ono jakiejś nowej posługi, ponieważ właściwe ceremoniarzowi zadania w liturgii spełniane były od dawna. Pierwotnie funkcję tę pełnił archidiakon, diakon lub subdiakon, których nazywano admonitores, memoriales, rememoratorii lub suggestores ze względu na ich zadanie przypominania kolejnych czynności obrzędowych w czasie sprawowania liturgii. W sensie ścisłym urząd ceremoniarza powstał ok. XV w., gdy liturgię, ukształtowaną (VIII-XV w.) na wzór ceremoniału dworu cesarskiego, wzbogacono o liczne obrzędy oraz szczegółowe przepisy ich sprawowania. Spełniał go duchowny, którego zazwyczaj nazywano mistrzem ceremonii. Pod jego kierownictwem mają być sprawowane wszystkie ceremonie.

Miał on czuwać, aby służba Boża była spełniana dostojnie, z godnością i majestatem i by była zachowana w najdrobniejszych szczegółach do obowiązujących przepisów. Z czasem zostały ustanowione przepisy dotyczące ceremoniarza. Dokumenty kościelne wymagały od niego następujących zdolności: powinien być uczciwy w życiu i poważny; posiadać odpowiednie wykształcenie teologiczne; umiejętność pisania i mówienia po łacinie; znajomość obrzędów wraz z ich znaczeniem tak, aby będąc zapytany, mógł rozwiązać każdą ważniejszą wątpliwość; śpiew gregoriański; posiadać odpowiednie księgi liturgiczne oraz komentarze do nich; być przystojnym.

Bardzo ważne w posłudze ceremoniarza jest to, aby należycie przygotowywał i prowadził ceremonie Mszy świętej w sposób zgodny z dokumentami, przepisami i zaleceniami Kościoła. „Toteż nie wolno nikomu, kto bierze udział w liturgii, sprawować ceremonii samowolnie, według własnego uznania. Są one ściśle określone przepisami i zwyczajami Papież Jan Paweł II nawoływał: „Czuję się zatem w obowiązku skierować gorący apel, ażeby podczas sprawowania Ofiary eucharystycznej normy liturgiczne były zachowywane z wielką wiernością. Są one konkretnym wyrazem autentycznej eklezjalności Eucharystii; takie jest ich najgłębsze znaczenie. Liturgia nie jest nigdy prywatną własnością kogokolwiek, ani celebransa, ani wspólnoty, w której jest sprawowana tajemnica” (Można w tym miejscu także powiedzieć, że liturgia nie jest własnością ceremoniarza. Nie może on jej zmieniać i kształtować według własnego „widzimisię”. Należy to podkreślić jeszcze raz: bo „jak szata musi być dostosowana do ciała, a to ostatnie godne duszy, która je zamieszkuje – tak i obrzędy muszą być odpowiednie i godne tego dzieła, które wyrażają sobie na zewnątrz. Toteż nie wolno nikomu, kto bierze udział w liturgii, sprawować ceremonii samowolnie, według własnego uznania. Są one ściśle określone przepisami i zwyczajami”

Kolejną istotną kwestią jest przygotowanie bezpośrednie, które powinno rozpocząć się przynajmniej 20-30 minut przed Liturgią. W trakcie tego czasu ceremoniarz powinien zadbać o przygotowanie sprzętu nagłaśniającego, znalezienie chwili na końcowe i rozstrzygające wyjaśnienia dla posługujących, a na końcu rozpoczęcie modlitwy.

Później rozpoczyna się najtrudniejszy czas dla ceremoniarza – wykonywanie bieżących zadań podczas Liturgii. Należy do nich: formowanie procesji, podawanie dodatkowych formularzy/rytuałów, posługiwanie się komendami łacińskimi, oraz przede wszystkim czuwanie nad całością Liturgii. Niestety bardzo często w tym czasie zdarza się ceremoniarzom (zwłaszcza początkującym) zapominać o aktywnym udziale w Liturgii oraz o tym, że jest się sługą, a nie panem.

Do ostatnich zadań ceremoniarza po zakończonej Liturgii należy rozpoczęcie modlitwy, sprzątanie sprzętów liturgicznych (w myśl zasady, że każdy posługujący sprząta po sobie). Gdy nie ma zakrystiana należy przejąć również jego zadania (wyłączenie sprzętu nagłaśniającego, poskładanie sprzętów i szat liturgicznych, zamknięcie światyni i in.). Nie można zapomnieć również o zanalizowaniu ewentualnych błędów (wszelkie błędy zespołu liturgicznego obciążają „konto” ceremoniarza).

 Natomiast zadania szczegółowe ceremoniarza składają się z następujących czynności:

  • uzgadnia elementy celebracji z jej przewodniczącym i wszystkimi osobami wykonującymi poszczególne czynności w zgromadzeniu;
  • ustala skład zespołu liturgicznego oraz przydziela funkcje;
  • przeprowadza próby;
  • przygotowuje wraz zakrystianem miejsca celebracji (prezbiterium, ołtarz, miejsce przewodniczenia, miejsca dla koncelebrantów) i przedmioty, które będą potrzebne w czasie liturgii, jeżeli nie ma zakrystiana to przygotowuje paramenty liturgiczne (np. księgi, szaty),
  • kieruje celebracją, tak by sprawowana była poprawnie i pięknie;
  • w stosownej chwili koordynuje czynności asysty, ministrantów, kantorów, celebransa i ewentualnie koncelebrantów, jeśli są obecni;
  • pełni czynności pomocnicze, jeśli nie ma specjalnie wyznaczonych do tego posługujących, np. obsługiwanie mikrofonów, podanie przewodniczącemu liturgii dodatkowych modlitw i tekstów nie zawartych w Mszale. Formuje procesję na początku i na końcu celebracji;
  • interweniuje w sytuacjach nietypowych, gdy coś zakłóca normalny przebieg liturgii (np. brak hostii, wina, kluczyka do tabernakulum)

Przygotowania dalsze i bliższe

Wybór tekstów liturgicznych:

  • formularza Mszy Świętej,
  • formuła aktu pokuty,
  • prefacji
  • Modlitwy eucharystycznej,

Kwestie do ustalenia przed liturgia

  • czy będzie uroczyste błogosławieństwo,
  • wybór czytań jeśli to konieczne,
  • wybór modlitwy powszechnej z odpowiednich ksiąg np. Orate Fratres lub jej stworzenie,
  • ustalenie czy będą komentarze i w jakich momentach i dbanie by było odczytywane w odpowiednich chwilach by inni o nich nie zapomnieli .
  • skład asysty,
  • drogę procesji wejścia i wyjścia,
  • czy stosowane są okadzenia,
  • gdzie zajmują miejsca posługujący,
  • czy ministrant księgi ma podejść do głównego celebransa od razu czy dopiero na kolektę,
  • w którym miejscu i w jakiej kolejności będą odbierane dary,
  • miejsce dla darów jaki kształt będzie miała procesja komunijna,
  • kto i kiedy dokonuje puryfikacji,
  • czy po Eucharystii będzie jakieś inne nabożeństwo

Do dodatkowych zadań ceremoniarza podczas mszy pontyfikalnej zalicza się przygotowanie insygniów biskupich oraz podawanie/odbieranie ich w odpowiednim czasie:

  • przed procesją wejścia: nałożenie mitry,
  • przed Mszą św. (po zasypaniu kadzidła): podanie do lewej ręki pastorału,
  • przed przyklęknięciem (gdy nie w prezbiterium nie ma tabernakulum, przed pokłonem ołtarzowi): odebranie insygniów,
  • na czytania: podanie mitry,
  • przed Ewangelią (po zasypaniu kadzidła i błogosławieństwie czytającego): odebranie mitry,
  • po słowach „Słowa Ewangelii według...”: podanie pastorału,
  • przed homilią: podanie mitry (gdy biskup nie głosi homilii, oddaje pastorał),
  • po kazaniu: odebranie wszystkich insygniów,
  • jeśli jest procesja z darami, biskup odbiera dary w mitrze,
  • przed prefacją: zdjęcie piuski,
  • po Komunii i puryfikacji: podanie piuski,
  • biskup może również chcieć mitrę na koniec (pożegnanie, życzenia itp.)
  • przed błogosławieństwem: podanie mitry; przed znakiem krzyża podanie pastorału
  • po Eucharystii: odebranie insygniów i przekazanie ich sekretarzowi biskupa

 Jak można zauważyć ceremoniarz ponosi wielką odpowiedzialność za liturgię. Ze względu na to nie każdy może wykonywać tę funkcję, lecz ten tylko, kto dobrze zna liturgię, jej historię i istotę oraz jej prawa i przepisy, mający równocześnie zrozumienie dla wymogów pastoralnych. Ceremoniarz powinien znać odpowiedzi na pytania: kto celebruje liturgię, jak, kiedy i gdzie można ją celebrować. W szczególności potrzebna mu jest znajomość teologicznych podstaw hierarchicznej struktury zgromadzenia liturgicznego oraz istniejących w nim różnych posług i funkcji. Aby umiał pokierować zespołem osób musi nie tylko posiadać umiejętność organizowania pracy zespołowej, ale i dobrze rozumieć naturę każdej funkcji liturgicznej

Każda funkcja liturgiczna jest świętą czynnością, w której jest obecny i działa Chrystus, najwyższy Kapłan. To On niewidzialnie przewodniczy każdej celebracji i On uobecnia mocą Ducha Świętego swoje zbawcze dzieło. Spełnianie funkcji liturgicznych, to oddawanie siebie na służbę Chrystusowi. Wierni świeccy swoje zadania spełniają jako uczestnicy kapłaństwa wspólnego, które jest kapłaństwem Chrystusa. On w nich przemawia, gdy czytają słowo Boże, w nich się modli, gdy kierują do Boga swoje wezwania, przenika ich serca, gdy niosą do ołtarza owoce ziemi i pracy rąk ludzkich. O Nim przypominają znaki, które są niesione w czasie procesji. Osoba usługująca w liturgii powinna przechodzić właściwą formację, do której zaproszeni są również kandydaci na ceremoniarzy.

Po pierwsze ceremoniarz powinien znać na pamięć przebieg i plan liturgii. Plan liturgii w przypadku rozbudowanych celebracji dobrze jest opracować na piśmie i dać wszystkim zainteresowanym (główny celebrans, kierownik chóru - organista, pomocnicy ceremoniarza, zakrystian). Główny ceremoniarz nie powinien do tego planu zaglądać w czasie liturgii! Ceremoniarz powinien wiedzieć wszystko: kto, co, kiedy, dlaczego i jak robi. Musi znać miejsce, w którym liturgia jest sprawowana. Jeśli układ prezbiterium, np. z powodu wystroju, nie sprzyja przeprowadzeniu liturgii powinien to zmienić w porozumieniu z pełniącymi posługę ładu (np. kwiaty wokół ołtarza uniemożliwiają czy znacznie utrudniają jego obejście podczas okadzenia). Powinien wiedzieć jak działają mikrofony, nagłośnienie, skąd brać sprzęty i bieliznę liturgiczną, klucze itd. W tym celu powinien współpracować z zakrystianem. Ceremoniarz ma dbać o to, by liturgia przebiegała w sposób piękny, prosty i w należytym porządku.

Drugą sprawą jest przewidzenie, w których momentach liturgii mogą wyniknąć jakieś problemy i im poświęcić więcej czasu w trakcie przygotowywania liturgii. Problemy te mogą być pochodną słabego przygotowania posługujących (albo tzw. różnych tradycji), którzy zostali wyznaczeni do danej liturgii albo dużej komplikacji obrzędów.

 Do sedna Komunikacji Ceremoniarza.

  • Lekkie wykonywanie ruchów
  • Delikatna gestykulacja
  • Mimika twarzy
  • Kiwanie delikatne głową

Głoszone Komendy:

  • Silentium - cisza
  • Impositio incensi - nasypanie kadzidła
  • Inclinatio Cruci - pokłon krzyżowi
  • Reverentia celebranti - szacunek celebransowi
  • Surgant - proszę wstać

Postawa Ceremoniarza i posługujących

1. Podczas służby należy pamiętać o zachowaniu należytej powagi.
2. Ministrant skupiony jest na ołtarzu i świętych czynnościach, zwraca uwagę na znaki ceremoniarza.
3. Należy wystrzegać się gwałtownych ruchów i gestów nielicujących z powagą Najświętszej Ofiary.
4. W sytuacji absolutnej konieczności ministranci porozumiewają się cichym szeptem.